مسعود علیمحمدی (زاده ۳ شهریور ۱۳۳۸ در تهران (کن) – درگذشته ۲۲ دی ۱۳۸۸ در تهران) استاد فیزیک دانشگاه تهران بود که در بامداد ۲۲ دی ماه ۱۳۸۸ و در سن ۵۰ سالگی، به هنگام بیرون آمدن از منزلش بر اثر انفجار یک، بمب کنترل از راه دور ترور شد.[۱]
پیشینه علمی
او مدرک کارشناسی را از دانشگاه شیراز (۱۳۶۴) و کارشناسی ارشد (۱۳۶۷) و دکترای فیزیک با گرایش ذرات بنیادی را از دانشگاه صنعتی شریف در سال ۱۳۷۱ کسب کرد. او از دانشجویان نخستین دوره دکترای فیزیک در داخل ایران بود و نخستین شخصی است که در ایران دکترای خود را در فیزیک دریافت نمودهاست. او دهها مقاله ISI منتشر نمود.[۲][۳] او همچنین به همراه وحید کریمی پور اولین دانشجویان پسادکترا در پژوهشگاه دانشهای بنیادی بودند.
تخصص اصلی او ذرات بنیادی، انرژیهای بالا و کیهانشناسی بودهاست. با پژوهشگاه دانشهای بنیادی (مرکز تحقیقات فیزیک نظری و ریاضیات) نیز طی سالهای ۱۳۷۶ تا ۱۳۸۰ همکاری داشتهاند.
از جمله درسهایی ارائه شده توسط وی میتوان به مکانیک کوانتومی و الکترومغناطیس، مکانیک آماری، ذرات بنیادی و نظریه میدانهای کوانتمی اشاره کرد. علیمحمدی، یکی از برگزیدگان جشنواره بینالمللی خوارزمی در سال ۸۶ بود و در پژوهشهای بنیادی رتبه دوم را کسب کرد.[۴]
وی از سال ۱۳۷۴ در دانشکده فیزیک دانشگاه تهران مشغول به تدریس بود و عضو هیئت علمی و ممیزه این دانشگاه بود. وی همچنین در مقاطع مختلف تحصیلی شاخه فیزیک در تربیت معلم،[۵] به عنوان استاد راهنما و مشاور در پروژههای پایاننامههای مرتبط با علوم فیزیکی، به فعالیت مشغول بوده.[۵]
روابط عمومی سازمان بسیج مستضعفین در پیام تسلیتی که به جهت ترور مسعود علیمحمدی منتشر کرده، مدعی شد که مسعود علیمحمدی در دانشگاه مالک اشتر و دانشگاه امام حسین نیز تدریس میکردهاست. محمد سهیمی مدعی شدهاست که او در این دانشگاه تدریس نمیکردهاست.[۶] وبگاه تابناک نیز همکاری وی با نهادهای نظامی را تنها در دوره جنگ ایران و عراق تأیید میکند.[۷]
دیدگاههای اجتماعی و سیاسی
او در آخرین هفته زندگیاش تریبون آزادی در دانشگاه خود برای بحث دربارهٔ مسائل اخیری که در کشور اتفاق افتادهاست برپا کرد.[۸]
به گفته احمد شیرزاد، نماینده مجلس ششم شورای اسلامی و استاد فیزیک که دوست وی بود، «در مجموع افکار و اعمال او به مسلمانهای معتدل و میانهرو نزدیک بود … و در این یکی دو ساله اخیر افکار و نظراتش بسیار به جنبش اصلاحی نزدیک شده بود. در یکی دو انتخابات آخر قبل از انتخابات ریاست جمهوری به لیست اصلاحطلبان رای داده بود و برای آن هم تبلیغ میکرد» و در راهپیمایی سکوت تظاهرات اعتراضی حامیان موسوی در ایران (۲۵ خرداد ۱۳۸۸) همراه با دانشجویان خود شرکت کرده بود.[۹]
مسعود علیمحمدی استادی بود که در اعتراض به حمله نیروی انتظامی و لباس شخصیها به کوی دانشگاه در شب ۲۴ خرداد، نامهای به فرهاد رهبر رئیس دانشگاه تهران نوشت و امضاهای استادان دیگر را نیز خود وی جمعآوری کرد. تصویر این نامه نیز در وبگاه جرس منتشر شد.[۱۰] همسر وی نیز این نامه را تأیید میکند.[۱۱]
علیمحمدی از جمله دویست و چهل تن استادان دانشگاه تهران و دانشگاه علوم پزشکی تهران بودهاست که در آستانه انتخابات دهمین دوره ریاست جمهوری، با صدور بیانیهای از میرحسین موسوی حمایت کردند.[۱۲] وبسایت خبرنامه دانشجویان ایران عنوان کرده که وی از امضای نامه اعتراضی به رفتار حکومت در برخورد با هواداران جنبش سبز در حوادث روز عاشورای ۱۳۸۸، خودداری ورزیدهاست.[۱۳]
وی هفته قبل از ترور، در دانشگاه تهران جلسه مناظرهای را برگزار کرد که قرار بود هر سهشنبه برگزار شود. به گفته همسرش معصومه کرمی، «دلیلش هم این بود که وضعیت دانشگاه به شدت به هم ریخته بود. همسرم از این وضعیت به شدت ناراحت بود و میگفت که بچهها به جان هم افتادهاند … با زد و خورد و درگیری و تندروی به جایی نمیرسیم. همیشه میگفت با اعتدال و قدم و به قدم باید جلو رفت و با خشونت و تندروی در هیچ حکومتی، راه به جایی نمیبریم … وقتی به خانه آمد بسیار از این جلسه مناظره راضی بود و میگفت جلسه بسیار خوبی بود و اگر تکرار شود در دانشگاه تهران و حداقل در گروه خود من، یعنی گروه فیزیک، میتوانم بچهها را آرام کنم.»[۱۱]
ادعای مشارکت در برنامه هستهای ایران
همزمان با انتشار خبر ترور این استاد دانشگاه، رسانههای حکومتی ایران علیمحمدی را «دانشمند هستهای» معرفی کردند[۱۴] و برخی از خبرگزاریها ادعا کردند علیمحمدی یکی از دانشمندان ارشد فناوری هستهای ایران بودهاست[۱۵] علی لاریجانی رئیس مجلس ایران فردای ترور علیمحمدی مدعی شد وی فیزیکدان اتمی و دانشمند هستهای بودهاست. وی ترور علیمحمدی را به سیا و اسرائیل نسبت داد و آن را در چارچوب پرونده هستهای ایران تحلیل کرد.[۱۶]
سازمان انرژی اتمی ایران در همان زمان با انتشار بیانیهای هر نوع رابطهٔ استخدامی علیمحمدی با آن مجموعه را تکذیب کرد.[۱۷] احمد شیرزاد، نماینده مجلس ششم شورای اسلامی و استاد فیزیک که دوست وی بود نیز در زندگینامهای که از وی نوشت، فعالیتهای علمی وی را بیارتباط به فناوری هستهای دانست.[۹] استادان دانشکده فیزیک دانشگاه تهران در بیانیه خود اعلام کردند «دکتر مسعود علیمحمدی استاد دانشکده فیزیک دانشگاه تهران در رشتهٔ فیزیک نظری بودهاند. ایشان تحقیقات برجستهای در زمینهٔ کیهانشناسی نظری دارند و انتساب ایشان به فعالیتهای غیر مرتبط با رشته تخصصی ایشان مورد تأیید نیست.»[۱۸]
مئیر جاودانفر، ایرانی-اسرائیلی و کارشناس امور خاورمیانه و الکساندر رئوتوف خبرنگار روزنامه روسی کامرسانت عنوان کردهاند که علیمحمدی در توسعه برنامه هستهای ایران شرکت داشتهاست و بر همین اساس نیز از امکان ترور وی توسط سازمان مجاهدین خلق، نیروهای اطلاعاتی آمریکا یا اسرائیل سخن میگویند و آن را با مرگ مشکوک اردشیر حسنپور متخصص مرکز هستهای اصفهان در سال ۲۰۰۷ و ناپدید شدن علیرضا عسگری در سال ۲۰۰۷ و شهرام امیری متخصص فیزیک هستهای در سال ۲۰۰۹ مقایسه میکنند.[۱۹][۲۰]
همسر علیمحمدی، معصومه کرمی میگوید دولت ایران به او گفته است که همسرش از دانشمندان هستهای بودهاست.[۲۱]
ترور علیمحمدی
انفجار بمب در قیطریه تهران در ساعت ۷:۳۰ صبح ۲۲ دی ۱۳۸۸ روی داد. در این حادثه مسعود علیمحمدی کشته شد، دو فرد دیگر زخمی شدند و خساراتی به ساختمان مجاور وارد شد.[۱] بمب منفجرشده در یک موتورسیکلت که به فاصله یک متری از در ورودی منزل علیمحمدی به یک درخت بسته شده بود، جاسازی شده بود.[۲۲]
واکنشها
-
رامین مهمانپرست، سخنگوی وزارت امور خارجه ایران مدعی وجود شواهدی مبنی بر دخالت و نقش آمریکا، اسرائیل و مخالفان نظام جمهوری اسلامی در این ترور شد.[۲۳][۲۴]
-
ظهر همان روز خبرگزاری فارس در خبری پذیرش مسؤولیت این ترور را منتسب به گروه «انجمن پادشاهی ایران» کرد، اما پس از چند ساعت خبرنامه گویا اطلاعیهای از سوی وبگاه تندر متعلق به انجمن پادشاهی ایران منتشر کرد که در آن مسئول این ترور «سازمانهای اطلاعاتی حکومت» معرفی شدهاست. در این اطلاعیه ضمن تکذیب ادعای خبرگزاری فارس آمدهاست: «توطئه جدید سازمان اطلاعات جمهوری اسلامی علیه تندر و انجمن پادشاهی ایران شبیهسازی و انتشار اخبار کذب است» و انجمن پادشاهی ایران چند مورد از مشابهسازی سایتهای خود از سوی وزارت اطلاعات ایران را تشریح کرد و هدف از آن را «به دام انداختن فریب خوردگان» دانست.[۲۵][۲۶]
-
روابط عمومی دانشگاه تهران در پی وقوع انفجاری که به کشته شدن دکتر مسعود علیمحمدی منجر شد، پیام تسلیتی صادر کرد. در اطلاعیه روابط عمومی دانشگاه تهران آمدهاست: «دشمنان اسلام و انقلاب بدانند که شجره طیبه انقلاب اسلامی ایران با این خونها روز به روز تنومندتر و پرثمرتر میگردد.»[۲۷]
-
سازمان بسیج مستضعفین در اطلاعیهای از مسعود علیمحمدی به عنوان استاد بسیجی و موفق دانشگاههای امام حسین، مالک اشتر و تهران یاد کرد و کشته شدن وی به دست عوامل ضد حکومتی را محکوم کرد. سازمان بسیج مستضعفین در این اطلاعیه از قوه قضاییه درخواست نموده تا هرچه سریعتر با عاملان این ترور برخورد قضایی نماید.[۲۸]
-
محمدجواد لاریجانی ضمن عرض تسلیت، بیان کرد: «این ترور پرده از نقشه دشمن جنایتکار کشور ما برداشتهاست و نشان میدهد که توطئههای بزرگی علیه پیشرفت، سعادت، عزت و توانمندی کشور ما در جریان است که با لطف و فضل الهی این هم مانند دیگر توطئهها خنثی خواهد شد.» وی همچنین از اینکه این ترور سرآغاز تهاجم به توانمندی علمی ایران باشد ابراز نگرانی کرد.[۲۹]
-
وزارت علوم، تحقیقات و فناوری با صدور اطلاعیهای ضمن ابراز تأسف از حادثه مشکوک انفجار، درگذشت وی را به خانواده دکتر مسعود علیمحمدی و جامعه دانشگاهی تسلیت گفت.[۲۳]
-
شاگردان استاد شهید دکتر علیمحمدی (دانش آموختگان دوره لیسانس و فوق لیسانس دانشکده فیزیک دانشگاه تهران) محصل در دوره دکتری فیزیک خارج از کشور از دانشگاههای مختلف دنیا [آمریکا، کانادا، اروپا، استرالیا و آسیای دور] با صدور بیانیهٔ مشترکی ضمن محکوم کردن این ترور اعلام کردند: «جای بسی تأسف و حسرت که سرانجامِ عمری پژوهش و تدریس، آن هم در شاخهای از علم چون فیزیک تئوری که در مرزهای دانش بشری و مستلزم سالیان دراز تلاش و جدیت و مسلماً استعداد ذاتی است، در کشور ما چنین دردناک است. البته که فهم عمق این فاجعه برای کوتهفکران، مغرضان و طمعورزان بسیار دشوار و ناممکن است.» در این بیانیه همچنین آمدهاست: «علاوه بر خباثت، دنائت و جهالت عاملان این عمل شوُم و غیرانسانی که بر هیچکس پوشیده نیست، بدون تردید شرایط متشنج کنونی کشور که منجر به وارد آمدن چنین ضایعه عظیمی به جامعه علمی کشور شدهاست در عملی شدن این نقشه پلید بیتاثیر نبودهاست.»[۳۰][۳۱]
-
آیتالله سید علی خامنهای، رهبر انقلاب اسلامی بیانیهای صادر کرد که در آن آمدهاست: «دست جنایتکاری که این ضایعه را آفرید، انگیزه دشمنان جمهوری اسلامی را که ضربه زدن به حرکت و جهاد علمی کشور است افشاء و برملا کرد.»[۳۲]
-
آیتالله هاشمی رفسنجانی، رئیس مجلس خبرگان رهبری و مجمع تشخیص مصلحت نظام در پی این ترور، پیام تسلیتی صادر کرد. در بخشی از این پیام «ترور ناجوانمردانه» این دانشمند، نشان از «آغاز خط تازه توطئه» دانسته شد.[۳۳][۳۴]
-
سید محمد خاتمی رئیسجمهور پیشین ایران نیز با صدور پیامی «کشته شدن جانگداز عالم وارسته و اندیشمند متعهد و متبحر و خدمتگزار ارزنده عرصه علم و ایمان و فرزند فرزانه ملت بزرگوار» را جلوهٔ دوبارهٔ «چهرهٔ کریه تروریسم» عنوان کرد و گفت: «دست پلیدی که به این جنایت اقدام کرد، بدون تردید دشمن ایران و ملت و خواستار ایجاد و بسط بحرانی است که برای همه زیانبار است.»[۳۵][۳۶]
-
میرحسین موسوی، از رهبران جنبش سبز در پیامی، مسعود علی محمدی را استاد سبز دانشگاه تهران خواند و مرگ وی را تسلیت گفت.[۳۷] وی در این پیام درگذشت مسعود علیمحمدی را خطاب به «ملت شریف ایران، دانشگاهیان و خانواده محترم آن شهید بزرگوار» تسلیت گفت. در بخشی از این پیام آمده بود: «کشته شدن مظلومانه دانشمند برجسته فیزیک و استاد دانشگاه تهران دکتر مسعود علیمحمدی بازگوی این حقیقت تلخ است که دشمنان ملت ایران برای تحقق منافع خود، قصد دارند از شرایط بحرانی سود ببرند و مسلماً این اقدام جنایتکارانه بخشی از طرح وسیعی است که ضرورت دارد همگان فارغ از تمایلات سیاسی، برای کشف ابعاد دیگر آن به مراقبت و تأمل بپردازند.»[۳۸]
-
۱۱۰ نفر از استادان دانشگاهی جهان، با ارسال نامهای به سازمانهای مدافع حقوق بشر، خواستار پیگیری مستقل این سازمانها در ارتباط با ترور علی محمدی شدند و به خشونت در فضای دانشگاه علیه دانشجویان و استادان ایرانی اعتراض کردند.[۳۹]
-
محسن رضایی، دبیر مجمع تشخیص مصلحت نظام ضمن بیانیهای با اعلام آشنایی ۲۰ ساله خود با دکتر علیمحمدی، اعلام داشت: «آسمان دانش و تعهد، سوگوار فقدان مهر فروزانی است که در عرصه جهاد علمی خوش درخشید و در پرتو انوار تابناکش روح زلال دانش پژوهان فراوانی بهره بردند و مسیر کمال و سعادت را یافتند.» وی ادامه دادهاست: «شهید والامقام استاد دکتر مسعود علی محمدی نمونه بارز یک دانشمند برجسته، مؤمن، مخلص و پرتلاش بود. اینجانب بیش از ۲۰ سال است که او را میشناختم و شاهد خدمات بنیادی او بودم، او مجاهدی با تقوا، انسانی آزاده و مستقل بود و در راه خدمت به کشور حقا سر از پای نمیشناخت.»[۴۰]
-
محمود احمدینژاد در طی مراسم افتتاحیه دومین جشنواره ملی نوآوری و شکوفایی، ضمن ملاقات با همسر و فرزندان علیمحمدی، لوح یادبودی را به پاس قدردانی از زحمات مسعود علیمحمدی به آنان اهدا کرد.[۴۱]
-
جامعه فیزیک آمریکا (َAPS) در پیامی، درگذشت دکتر علیمحمدی را تسلیت گفت.[۴۲]